در قرآن مجيد آمده است: «فلينظر الانسان الي طعامه» انسان بايد به غذا و خوراکش دقت کند که آيا پاک و پاکيزه است يا نه؟ به همين خاطر و به دليل نقش مهمي که غذاي پاک در روحيه و اخلاق انسان ها دارد.
 در دين اسلام توجه زيادي به بحث خوراکي ها و آشاميدني ها شده و حتي در فقه کتابي تحت عنوان «اطعمه و اشربه» و «صيدو ذباحه» قرار داده شده است تا احکام حلال و حرام خوردني ها در آن بيان شود. در ذیل به معيار تشخيص حيوانات حلال گوشت از حرام گوشت پرداخته ايم. در يک تقسيم بندي کلي، حيوانات يا قابل تذکيه اند يا نيستند. آن هايي که قابل تذکيه اند يا حلال گوشتند و يا حرام گوشت حيوانات حلال گوشت نيز تنها با تذکيه که شرايط آن مطرح شده، خوردن گوشت آن حلال مي شود. بنابراين تذکيه شرط اصلي حليت گوشت حيوانات است.

حيوانات خشکي اهلي يا وحشي که حلال گوشت اند

حيواناتي که در خشکي زندگي مي کنند برخي حلال و برخي حرام گوشت هستند.فقها اين گونه حيوانات را به غير از پرندگان به دو دسته تقسيم مي کنند که اين حيوانات يا اهلي و يا وحشي هستند.در ميان حيوانات اهلي، گاو و گوسفند و شتر بيش از همه مطرح است که به آن ها انعام ثلاثه گفته مي شود. همه فقها اتفاق نظر دارند که اين سه گونه حلال اند مگر اين که دچار عارضه اي خارجي شوند که در آن صورت خوردن گوشت آن ها حرام است. مثل اين که حيوان حلال گوشت نجاست خوار شود يا فرزند آن ها مثل بره و بزغاله از شير خنزير يعني خوک تغذيه کند که در اين صورت گوشت آن حرام مي شود. حيوانات اهلي که در خشکي زندگي مي کنند مانند انعام ثلاثه، شير و پوست و گوشتشان حلال است.

الاغ و اسب و قاطر مکروه است

غير از اين سه گونه حيوان اهلي، سه گونه ديگر به نام هاي اسب و الاغ و قاطر وجود دارد که بيشتر از اين سه حيوان براي حمل بار استفاده مي شود و از نظر فقهاي ما خوردن گوشت اين سه حيوان مکروه است؛ اگر چه جزو حرام گوشت ها محسوب نمي شوند اما طبيعت انسان از اين حيوانات انزجار دارد و از آن ها استفاده نمي کند. کراهت به ويژه در گوشت الاغ بيشتر است اما از نظر فقه اسلام اين حيوانات حرام گوشت نيستند.پوست اين حيوانات نيز اگر تذکيه شود اشکالي ندارد و مي توان از آن ها استفاده کرد حتي اگر تذکيه شود گوشت آن ها پاک است، يعني نجس نيست نه اين که حلال باشد.

حيوانات وحشي حلال گوشت


دسته دوم حيوانات که وحشي هستند مثل آهو، گوزن، غزال ، بز، ميش و بز کوهي، حلال گوشت هستند دليل خاصي هم مبني بر حلال بودنشان داريم درباره گورخر فقها اختلاف نظر دارند برخي آن را مثل الاغ مکروه و برخي هم حرام مي دانند.از اين حيوانات که در اين دسته بندي ها قرار گيرند، بگذريم حکم حليت يا حرمت بقيه حيوانات متفاوت است. درباره برخي از آن ها دليل خاص مبني بر حرام بودن داريم. به عنوان مثال دليل خاص داريم که گرگ، روباه، پلنگ، ببر، شير و... حرام گوشت هستند البته نجس العين نيستند.

خرگوش حرام گوشت است 

خرگوش حرام گوشت است در حالي که برخي فکر مي کنند خرگوش حلال گوشت يا مکروه است، روايتي وجود دارد که از آن شايد بتوان کراهت را دريافت؛ روايتي که مي گويد رسول ا... از خوردن گوشت خرگوش کراهت داشتند نه اين که حرام باشد در حالي که فقهاي ما به اين روايت عمل نکرده اند. فقهاي ما اتفاق نظر دارند که گوشت خرگوش حرام است و فقهاي ما مي گويند اين روايت را بايد حمل بر تقيه کرد.

سگ و خوک نجس العين اند

حيواناتي مانند سگ و خوک که اصلا نجس العين اند يعني اصلا قابل تذکيه نيستند در حالي که گرگ و پلنگ و روباه و...، حرام گوشت ولي قابل تذکيه اند. مثلا اگر کسي روباه را تذکيه کرد مي تواند از دم روباه استفاده کند و در لباس از آن بهره ببرد. اما از هيچ يک از اجزاي سگ يا خوک نمي تواند استفاده کند اگر هم به آن دست بزند، نجس است.

پرنده هاي شکاري حرام گوشت اند

پرنده ها به دو دسته کلي درنده(شکاري) و غيردرنده تقسيم بندي مي شوند.
پرنده هاي شکاري پرنده هايي هستند که چنگال دارند و گوشتخوار و درنده اند مثل باز، عقاب، کرکس، مرغ ماهيخوار و...
ما دليل خاصي داريم که چنين پرنده هايي چه صحرايي باشند مثل باز شکاري، عقاب و چه دريايي باشند .مثل مرغ ماهيخوار ،چون شکاري اند و چنگال دارند، جزو حيوانات حرام گوشت محسوب مي شوند.پرنده هاي غيردرنده که چنگال ندارند و گوشتخوار نيستند، حلال گوشت اند. 


حيوانات مسخ شده حرام گوشت اند
برخي از فقها معياري ديگر را هم ذکر مي کنند و معتقدند حيوانات يا جزو مسخ شده هايند يا جزو آن ها نيستند. به حيوانات مسخ شده مسوخ مي گويند که در اقوام و ملت هاي گذشته برخي از افراد به دليل گناهان مسخ شدند که درقرآن درباره بني اسرائيل آمده است که به آن ها خطاب شد که بوزينه (ميمون) شوند. به همين دليل حيواناتي مثل ميمون، شامپانزه ، عنتر، زنبور، گرگ وخوک جزو حيوانات مسخ شده اند که حرام گوشت اند. به اين نکته بايد اشاره کنم که برخي فکر مي کنند اين ميمون ها همان انسان هاي مسخ شده اند در حالي که آن انسان هاي گناهکار به شکل اين حيوانات در مي آمدند اما بعد از سه روز مي مردند. پس اين طور نيست که اين حيوانات آن انسان هاي مسخ شده باشند بلکه آن انسان ها به شکل اين حيوانات درآمدند و بعد هم مردند. جالب است که در امت اسلام مسخ نداريم ممکن است خداوند عذاب بر مسلمانان نازل کند اما به احترام رسول ا... (ص) آن ها را مسخ نمي کند.  ( تحقیق و پژوهش از حجت الاسلام و المسلمين حسيني خراساني )